Kur përjashtimi bëhet fuqi: Strategjia fiskale që sfidon jo vetëm shtetet që nuk e njohin Kosovën, por edhe aleatët që e harrojnë atë.

Në një kohë kur shumë vende të Ballkanit dhe më gjerë po bëhen gjithnjë e më të ngarkuara me burokraci, tatime të larta dhe kontroll të shtuar mbi kapitalin privat, Kosova ka mundësinë historike të pozicionohet ndryshe – si një vend i hapur, neutral dhe miqësor ndaj kapitalit, që nuk kërkon të rregullojë gjithçka me marrëveshje shtetërore, por ofron liri, fleksibilitet dhe stabilitet për ata që kërkojnë një alternativë të sigurt për menaxhimin e pasurisë dhe të ardhurave.

Pikërisht në këtë kontekst, kapitali turk përfaqëson një mundësi reale. Janë me mijëra sipërmarrës, profesionistë të lirë dhe familje të pasura në Turqi që përballen me sfida gjithnjë më të mëdha në vendin e tyre: tatime të larta, kontrolle të papritura financiare, pasiguri politike dhe kufizime në transferimin e lirë të pasurisë. Këta qytetarë nuk janë domosdoshmërisht në konflikt me shtetin e tyre – ata thjesht duan një alternativë, një juridiksion tjetër, ku mund të vendosin një pjesë të aktivitetit apo të kursimeve të tyre në mënyrë të sigurt, diskrete dhe të ligjshme.

Kosova mund të bëhet kjo alternativë.

Për ta bërë këtë, nuk nevojitet ndonjë marrëveshje me shtetin turk, por vetëm një kuadër ligjor tërheqës që e pozicionon Kosovën si një juridiksion mikpritës për kapitalin ndërkombëtar, veçanërisht për atë që vjen nga vendet me presion të lartë tatimor apo kontroll shtetëror mbi pasurinë. Me fjalë të tjera, Kosova nuk duhet të kërkojë leje për të qenë e hapur dhe racionale – duhet vetëm të ndërtojë një ambient që flet vetë përmes legjislacionit dhe që tërheq kapitalin me logjikë ekonomike, jo me retorikë politike.

Hapi i parë në këtë drejtim është krijimi i një regjimi të posaçëm të rezidencës tatimore “non-dom” (jo-domicile), siç e kanë bërë vende të vogla por të zgjuara si Malta apo Qipro. Ky regjim mundëson që një individ i huaj të jetë rezident fiskal në Kosovë, por të mos jetë i tatueshëm për të hyrat që i fiton jashtë vendit, për aq kohë sa ato nuk i transferon në mënyrë aktive në Kosovë. Një afarist turk që regjistrohet në Kosovë dhe e menaxhon aktivitetin e tij ndërkombëtar nga këtu, mund të përfitojë nga ky regjim pa thyer asnjë ligj vendor apo ndërkombëtar.

Në anën tjetër, Kosova duhet të krijojë një Zonë të Lirë Digjitale – një hapësirë ligjore dhe administrative për regjistrimin e kompanive të huaja, veçanërisht në sektorë si teknologjia, shërbimet online, tregtia dhe konsulenca. Kompanitë që nuk operojnë fizikisht në Kosovë, por e përdorin vendin si bazë juridike, duhet të kenë mundësi të regjistrohen për më pak se 48 orë, të kenë tatim 0% për të hyrat e gjeneruara jashtë vendit dhe të kenë qasje në llogari bankare, shërbime kontabiliteti dhe – eventualisht – në struktura të kriptovalutave të rregulluara.

Përveç kësaj, duhet të mundësohet krijimi i fondeve private dhe trusteve familjare për mbrojtjen e pasurisë. Këto instrumente janë të zakonshme në juridiksione të avancuara ligjore dhe i mundësojnë një familjeje të pasur që të ruajë pasurinë e saj në një strukturë të qëndrueshme, jashtë rrezikut të konfiskimeve arbitrare apo ndjekjeve fiskale të motivuara politikisht. Për shumë investitorë apo familje të pasura nga Turqia, këto struktura janë të domosdoshme për planifikimin afatgjatë.

Në fund, Kosova ka një përparësi të qartë që shumë shtete të tjera e kanë humbur: nuk është pjesë e sistemit të shkëmbimit automatik të informacioneve financiare (CRS). Kjo do të thotë se autoritetet tatimore kosovare nuk janë të detyruara të informojnë shtetet e tjera për llogaritë apo pasuritë që të huajt i mbajnë në Kosovë. Ky fakt e bën Kosovën një strehë ligjore – jo të fshehtë, por të pavarur – për kapitalin që kërkon privatësi dhe mbrojtje.

Përfitimet për Kosovën janë të shumëfishta dhe të prekshme. Në radhë të parë, do të rritet vlera e depozitave në sistemin bankar dhe do të zgjerohet baza e klientëve për sektorin financiar dhe ligjor. Në radhë të dytë, do të krijohet një segment i ri i ekonomisë digjitale që operon nga Kosova, duke gjeneruar të ardhura për shtetin dhe punësim për të rinjtë me arsim të lartë. Në radhë të tretë, imazhi i Kosovës do të ndryshojë: nga një vend i varur nga ndihmat, në një vend që tërheq kapitalin global përmes politikave të mençura. Dhe, ndoshta më e rëndësishmja, shteti i Kosovës do të forcojë sovranitetin e vet financiar – duke mos pritur vetëm investime fizike nga jashtë, por duke u bërë shtëpi për kapitalin që lëviz me mendje, jo me propaganda.

Në një kohë kur gjithnjë e më shumë njerëz dhe kompani po kërkojnë alternativë ndaj kontrollit të tepruar, Kosova ka mundësinë të bëhet ajo alternativë. Jo për të sfiduar ndonjë fuqi, por për të afirmuar vetveten si një vend i lirë, fleksibil dhe i zgjuar. Në këtë rrugë, investitorët nga Turqia nuk janë qëllimi përfundimtar – janë vetëm fillimi i një rruge të re për Kosovën si qendër e kapitalit të lirë në Ballkan.

Për më tepër, pozicioni aktual i Kosovës – jashtë Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT), jashtë skemës së shkëmbimit automatik të informacioneve tatimore (CRS), jashtë Bashkimit Evropian dhe jashtë sistemit të rregullave të imponuara nga traktatet multilaterale – nuk është vetëm pengesë. Në këtë kontekst specifik, ai mund të bëhet avantazh konkurrues. Kosova është një nga të vetmet juridiksione evropiane që mund të ndërtojë një regjim të lirë ekonomik të pakushtëzuar nga kufizimet e OBT-së, BE-së apo OECD-së.

Kjo do të thotë se Kosova mund të lëvizë më shpejt, të jetë më fleksibile dhe të krijojë instrumente fiskale dhe juridike që vendet anëtare të këtyre organizatave nuk guxojnë t’i ndërmarrin për shkak të kufizimeve politike ose ligjore. Dhe nëse kjo strategji fillon të prodhojë rezultate – në formën e rritjes së kapitalit të huaj, zhvillimit të sektorit të shërbimeve, ngritjes së të ardhurave dhe njohjes ndërkombëtare për efektivitetin e saj – atëherë vetë ato shtete që aktualisht nuk e njohin Kosovën do të përballen me presion indirekt.

Nuk do të jetë më vetëm një çështje politike – do të jetë një çështje konkurrence ekonomike reale. Sepse çdo vonesë në njohje do të nënkuptojë përjashtim nga një juridiksion që po rritet dhe që mund të ndikojë në qarkullimin rajonal të kapitalit dhe të teknologjisë. Në këtë mënyrë, Kosova do të bëhet fakt politik përmes suksesit ekonomik, duke shndërruar pozicionin e saj periferik në një mjet presioni konstruktiv për njohje, jo përmes deklaratave, por përmes rezultateve të matshme.

Në fund të fundit, ashtu si çdo vend i vogël që e ka kuptuar kohë më parë se nuk do të garojë me masa apo territore, por me ide dhe sisteme, edhe Kosova ka mundësinë të tregojë se liria, neutraliteti dhe inteligjenca institucionale mund të jenë valuta më e fortë në një ekonomi globale gjithnjë e më të fragmentuar dhe të polarizuar. Dhe në këtë monedhë, Kosova ka shumë për të ofruar.