Flamuri detar i Kosovës: Arma e re e diplomacisë

Po sikur një nga hapat më strategjik që Kosova mund të ndërmarrë për ta afirmuar sovranitetin e saj në botë të mos ndodhte në samitet diplomatike, as në rezolutat e organizatave ndërkombëtare, por nëpër dete? Po sikur, nesër, anije që mbajnë flamurin e Kosovës të ankorohen në Singapor, Valparaiso, Durban apo Marsejë? Dhe në pjesën e pasme të tyre të valojë flamuri i kaltër, me hartën e artë dhe gjashtë yjet – simbol i heshtur, por i fuqishëm i një shteti që, edhe pa dalje në det, ka ditur të shtrihet nëpër oqeane.

Flamuri detar nuk është vetëm një stoli. Ai është, në të drejtën ndërkombëtare, një deklarim sovraniteti.

Çdo anije që e bart atë konsiderohet si një zgjatim lundrues i territorit shtetëror. Ajo i nënshtrohet ligjeve të shtetit që ia ka dhënë flamurin, mbrohet nga diplomacia e tij, dhe qeveriset nga rregulloret e tij. Prandaj regjistrimi i një anijeje në regjistrin detar të një shteti nuk është thjesht çështje teknike – është akt juridik dhe politik. Është akt ekzistence.

Për Kosovën, një shtet me njohje ende të papërfunduara, me kufizime në mjetet klasike diplomatike, krijimi i një regjistri detar do të ishte një mënyrë e mençur dhe shumë efektive për ta forcuar praninë ndërkombëtare. Sepse një port që pret një anije me flamur të Kosovës, duhet të bashkëveprojë me autoritetet e Kosovës, të njohë dokumentet e saj, të zbatojë konventat që i ka nënshkruar ajo. Diplomacia, në këtë rast, nuk kalon përmes fjalimeve – ajo ndodh përmes certifikatave të ekuipazhit, dokumenteve të bordit, marrëveshjeve teknike dhe inspektimeve portuale.

Dikujt mund t’i duket ide e guximshme për një shtet pa dalje në det. Por ka shembuj konkretë: Zvicra, Mongolia, Liberi apo Ishujt Marshall kanë regjistra të suksesshëm detarë – disa prej tyre pa asnjë kilometër vijë bregdetare. Ajo që e bën të fuqishëm një flamur detar nuk është gjeografia, por ligjshmëria, besueshmëria dhe efikasiteti. Në këtë drejtim, Kosova mund të krijojë një regjistër të shekullit XXI: të digjitalizuar, transparent, ekonomikisht konkurrues dhe ligjërisht të qartë. Mund të bëhet një destinacion i preferuar për armatorë nga e gjithë bota.

Ky regjistër nuk do të ishte vetëm një vegël ekonomike. Ai do të bëhej një mjet diplomatik i drejtpërdrejtë. Ai do të lidhte Kosovën me dhjetëra shtete përmes bashkëpunimeve reale, të detyrueshme, funksionale. Do ta bënte flamurin e saj të pranishëm në portet tregtare, në rrjetet logjistike, në hartën e botës detare. Do të tregonte se Kosova nuk është vetëm një projekt politik – ajo është një realitet funksional.

Në një botë ku respekti shpesh fillon atje ku fillon njohja praktike, flamuri detar i Kosovës do të ishte një deklaratë inteligjente. Ai nuk do të provokonte askënd, nuk do t’i impononte askujt asgjë – por do t’i detyronte të gjithë të merren me të. Do të ishte një mënyrë e qetë, por e qëndrueshme për të ndërtuar prani ndërkombëtare.

Dhe, mbi të gjitha, do të ishte një simbol i fuqishëm. Ta shohësh flamurin e Kosovës duke valuar në anije të ndryshme në të gjitha skajet e globit – në ngarkues tregtarë, në jahte luksoze, në misione kërkimore shkencore – do të ishte një dëshmi se një shtet i vogël e i ri, mund të ketë vizion global. Do të ishte një sinjal i qartë se Kosova nuk është vetëm këtu – ajo është gjithkund ku ndodhin gjërat. Dhe aty ku valon flamuri, aty jeton dhe shprehet një popull i lirë.

Për ta shndërruar pavionin detar në një instrument të fuqishëm të sovranitetit dhe të diplomacisë funksionale, Kosova duhet të ndërmarrë një seri hapash të menduar mirë, që e vendosin atë në rrjedhat e ekonomisë globale dhe në arkitekturën e të drejtës ndërkombëtare. Ky proces do të kërkojë vizion shtetëror, kapacitet institucional dhe guxim strategjik.

Hapi i parë dhe më themelor është miratimi i një ligji për Regjistrin Detar të Republikës së Kosovës. Ky ligj duhet të përkufizojë qartë kriteret e regjistrimit të anijeve, rolin e institucioneve shtetërore, detyrimet e pronarëve të mjeteve lundruese, dhe garantimin e sigurisë detare sipas standardeve ndërkombëtare. Ligji duhet të synojë jo vetëm të jetë funksional, por të jetë konkurrues në shkallë ndërkombëtare, duke ofruar kushte më të favorshme se shumë regjistra ekzistues, si ai i Liberisë, Ishujve Marshall apo Maltës.

Për ta zbatuar këtë ligj, është e domosdoshme krijimi i një Agjencie Detare të Kosovës, e cila do të ketë rol ekzekutiv dhe ndërkombëtar. Kjo agjenci do të jetë përgjegjëse për regjistrimin e anijeve, për lëshimin e dokumenteve të nevojshme, për mbikëqyrjen e standardeve teknike dhe të sigurisë, si dhe për komunikimin me autoritetet detare të shteteve të tjera dhe me organizatat ndërkombëtare si Organizata Detare Ndërkombëtare (IMO).

Për të pasur legjitimitet ndërkombëtar, Kosova duhet të bëhet pjesë e konventave më të rëndësishme detare, duke përfshirë Konventën për të Drejtën e Detit të Kombeve të Bashkuara (UNCLOS), Konventën për Sigurinë e Jetës në Det (SOLAS), Konventën për Parandalimin e Ndotjes Detare (MARPOL), si dhe Konventën për Standardet e Trajnimit të Detarëve (STCW) dhe atë për të Drejtat e Detarëve (MLC 2006). Këto dokumente janë shtyllat mbi të cilat ndërtohet ligjshmëria detare ndërkombëtare, dhe pjesëmarrja në to do ta bëjë Kosovën të njohur në mënyrë të pashmangshme në rrafshin funksional të sistemit global.

Meqë Kosova nuk ka dalje në det, është e rëndësishme që ajo të arrijë marrëveshje bilaterale me shtete fqinje me dalje detare, si Shqipëria, Mali i Zi apo Kroacia. Këto marrëveshje do të mundësonin përdorimin zyrtar të porteve të këtyre vendeve për anijet që bartin flamurin e Kosovës, duke krijuar një hyrje të ligjshme dhe të garantuar në rrjetin ndërkombëtar të transportit detar.

Regjistri detar i Kosovës duhet të funksionojë në mënyrë moderne, plotësisht të digjitalizuar. Regjistrimi i anijeve, pagesat, rinovimi i licencave dhe gjithë komunikimi institucional duhet të realizohen përmes një platforme të sigurt online. Kjo do ta bënte regjistrin kosovar më të shpejtë, më efikas dhe më tërheqës për pronarët ndërkombëtarë të anijeve.

Pjesë e rëndësishme e kësaj nisme është edhe politika fiskale që e shoqëron atë. Kosova duhet të ofrojë lehtësira të qarta tatimore për ata që regjistrojnë anijet e tyre nën flamurin e saj. Kjo do të mund të përfshinte përjashtime nga TVSH, tatime të ulëta për të ardhurat që gjenerohen jashtë territorit dhe tarifa minimale të regjistrimit. Një model i tillë e bën regjistrin joshës dhe e kthen atë në burim të ardhurash për shtetin.

Për të promovuar pavionin kosovar, institucionet duhet të organizojnë fushata ndërkombëtare, pjesëmarrje në panaire detare, konferenca dhe forume ku prezantohet vizioni i ri i Kosovës si një qendër e besueshme për regjistrimin e mjeteve detare. Kjo do të ishte një diplomaci e butë, por e fuqishme – një mënyrë për ta bërë të pranishëm shtetin në mënyrë funksionale dhe të padiskutueshme.

Së fundi, për ta bërë këtë projekt të qëndrueshëm në kohë, Kosova duhet të fillojë përgatitjen e kuadrove profesioniste në fushën detare. Bashkëpunimet me akademi ndërkombëtare do të mundësonin trajnimin e oficerëve të rinj kosovarë, të cilët do ta përfaqësonin flamurin e shtetit me dinjitet nëpër detet e botës.

Këto hapa nuk janë vetëm teknikë – ato janë politikë, diplomaci, ekonomi dhe identitet. Në një botë ku përfshirja në rrjete funksionale është forma më e fuqishme e njohjes, flamuri detar i Kosovës do të ishte më shumë se një copë stofi. Ai do të ishte një deklaratë e heshtur, por e qartë: Kosova nuk pret që të pranohet – ajo vepron, dhe kështu ekziston.